Ψυχολογια της υγειας: βιοψυχοκοινωνικο μοντελο και ψυχοεκπαιδευση
Όπως η ψυχολογία είναι η επιστήμη της συμπεριφοράς, έτσι και η Ψυχολογία της Υγείας επικεντρώνεται στις συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία και την ασθένεια, και στην υποστήριξη των ασθενών στην ανάδειξη εκείνων των συμπεριφορών που τον ενδυναμώνουν απέναντι σε μία ασθένεια, στην προστασία της υγείας του και της ποιότητας της ζωής του.
Για να γίνει αυτό πιο κατανοητό, σε ερευνητικό επίπεδο οι μελέτες στην ψυχολογία της υγείας εστιάζουν 1. στην αναγνώριση και κατανόηση των αιτιών της ασθένειας και παραγόντων κινδύνου υγείας, 2. στις συμπεριφορές προστασίας της ποιότητας ζωής των ασθενών και της υγείας των ανθρώπων, και 3. στην διαχείριση των ψυχολογικών συμπτωμάτων τόσο σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν υποκλινικά συμπτώματα, όσο και σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν χρόνια ή οξεία νοσήματα.
Η ψυχολογία της υγείας βασίζεται στο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο. Σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο μελετούνται το σύνολο των παραγόντων που εμπλέκονται: 1. στην υγεία ενός ανθρώπου, 2. στις αιτίες εκδήλωσης συμπτωμάτων ασθενείας, και 3. στην διαχείριση/θεραπευτική διαδικασία μιας ασθένειας.
Για παράδειγμα, το ωράριο της εργασίας μπορεί να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της διατροφής ενός ανθρώπου με κατάθλιψη, η ποιότητα της διατροφής επηρεάζει τυχών σωματικούς πόνους, ο πόνος επηρεάζει την καθημερινότητά και την ψυχολογία του ανθρώπου και ανατροφοδοτεί τα καταθλιπτικά συμπτώματα και το άγχος, ή ένα παράδειγμα ακόμα, το πως ένα χρόνιο νόσημα ενός ανθρώπου, για παράδειγμα η αρθρίτιδα, περιπλέκει τα συμπτώματα κατάθλιψης, και πως η συγκεκριμένη συνοσηρότητα μπορεί να επηρεάζει αρνητικά την αναζήτηση και λήψη βοήθειας.
Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία στην ψυχολογία της υγείας είναι η ψυχοεκπαίδευση, που στοχεύει στην εκπαίδευση του ασθενούς για την βέλτιστη αντιμετώπιση της ασθένειάς του και την προσωπική του ενδυνάμωση ώστε να μπορεί να προστατέψει την ποιότητα της ζωής του.
Τί είναι η ψυχοεκπαίδευση
Η ψυχοεκπαίδευση είναι όρος της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής και σημαίνει την εκπαίδευση ενός ανθρώπου, στoυς εξής τομείς:
> για απλά συμπτώματα στρες και θλίψης που αντιμέτωπίζουν όλοι οι άνθρωποι κάποια στιγμή στην ζωή τους (τα λεγόμενα "υποκλινικά συμπτώματα"),
> για τους πανικούς και τις αγχώδεις διαταραχές,
> την κλινική κατάθλιψη,
> για την ψυχολογική υποστήριξη και τους τρόπους βελτίωσης της ποιότητας ζωής στις χρόνιες ασθένειες όπως καρδιαγγειακές νόσοι, πνευμονικές νόσοι, υπέρταση, διαβήτης, καρκίνος, αρθρίτιδα, κλπ, καθώς και σπάνια σύνδρομα όπως είναι η Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, η νόσος του Chrohn κλπ.
> για τα ψυχωσικά συμπτώματα και τις ψυχώσεις,
> την αιτιολογία της εκάστοτε νόσου ή ομάδας συμπτωμάτων,
Ο στόχος της ψυχοεκπαίδευσης είναι η παροχή πληροφοριών για:
> την διαχείριση και για την πιθανή εξάλειψη των συμπτωμάτων,
> την ενδυνάμωση στην πορεία για θεραπεία ή στην σταθεροποίηση συμπτωμάτων,
> την καλύτερη λήψη ενημερωμένων αποφάσεων,
> τον εντοπισμό λανθασμένων ή παρεμποδιστικών πεποιθήσεων για την αντιμετώπιση μίας ασθένειας,
> την αποτροπή εμφάνισης μίας πάθησης σε επίπεδο πρόληψης
Πόσο βοηθητική είναι η ψυχοεκπαίδευση;
Οι μετά-αναλυτικές* μελέτες έχουν βρει πως οι ψυχοεκπαιδευτικές παρεμβάσεις συμβάλλουν σημαντικά θετικά όχι μόνο σε ψυχολογικούς δείκτες όπως είναι το άγχος, τα καταθλιπτικά συμπτώματα κ.α. αλλά και στον φυσικό πόνο που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς σε ασθένειες γενικής ιατρικής (Mustafa, Carson-Stevens, Gillespie & Edwards, 2013), όπως και στα συμπτώματα της ασθένειας - στην κλινική εικόνα και την πορεία και έκβαση της νόσου.
Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, εχει βρεθεί ότι η ψυχοεκπαίδευση έχει θετική επιρροή σε σημαντικούς βιολογικούς δείκτες ασθενειών (δηλαδή στις βιολογικές εξετάσεις των ανθρώπων που προτύτερα είχαν παρακολουθήσει συγκεκριμένες ψυχοεκπαιδεύσεις) για την εκάστοτε ασθένεια που μελετάται, (π.χ. επίπεδα χοληστερίνης και σακχάρου), όπως επίσης στην μείωση των περιόδων έξαρσης των συμπτωμάτων, στην μείωση των ρυθμών υποτροπής και στην βελτίωση της συνολικής ποιότητας ζωής των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν χρόνιες ασθένειες γενικής ιατρικής (Lukens & McFarlane, 2004; Mc Guire, Stojanovijc-Radic, Strober & Chiaravallotti, 2015; Mustafa, Carson-Stevens, Gillespie & Edwards, 2013) και των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν ψυχοπαθολογικές ασθένειες (Atkinson, 1996; Atkinson, Coia, Browne, Roe, Lane & O’Callaghan, 1996; Gilmour & Baulmetal., 2006; Herz et al., 2000; Lincoln, Wilhelm & Nestoriuk, 2007).
Για την Psychoeducation.gr, Αποστολία Αληζιώτη, B.Sc. (Psychol), M.Sc. (Health Psychol), Μ.Β.Α., GBC μέλος της British Psychological Society.
*Οι μετα-αναλυτικές μελέτες είναι μεγάλες έρευνες που επαναναλύουν τα δεδομένα ή τα αποτελέσματα επιλεγμένων με αυστηρά κριτήρια μελετών για ένα συγκεκριμένο θέμα, ώστε να συνοψίσουν συμπεράσματα για το συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίο, για μία ασθένεια, την αιτιολογία της, την αντιμετώπισή της κλπ.. Με απλά λόγια, οι μελέτες αυτές είναι πολύ σημαντικές γιατί μπορούν και βγάζουν ασφαλή συμπεράσματα για τα αποτελέσματα των ερευνών πάνω σε ένα θέμα.
Ακολούθησέ με στα social media!